Etlik piliçlerde kümes kapasite yoğunluğunun ekonomik etkileri

22 Ağustos 2022

Uğraş Kaynarca – Veteriner Hekim

Covid-19 pandemisinin bir sonucu olarak kanatlı etine yönelik dalgalı talep, üreticileri beyaz et arzını için alışılmadık yönetim önlemleri almaya zorladı. Bu makale, etlik piliç stok yoğunluğunun, yem rejiminin ve çiftlik verimliliğinin ve ekonominin etkisini hesaplamayı amaçlamaktadır.

Girdi maliyetlerindeki küresel belirsizlik ve pazarlara erişim sorunu, son iki yılda etlik piliç üretiminde önemli sorunlar oluşturdu. Canlı piliç fiyatlarında, beyaz et , piliç karkas ve işlenmiş piliç ürünlerinin talebinde geçici bir düşüş olmuştur.

Canlı kanatlı pazarı tedarik lojistiğinde ilginç bir şekilde daha az aksama yaşandı. Yine de bu sistemin endüstri biyogüvenliği ve zoonozla ilgili tüketici endişeleri açısından uzun vadeli uygulanabilirliği hâlâ merak konusudur. Kuzey Amerika pazarında okulların ve restoranların kapanması nedeniyle beyaz et tüketimine yönelik talep, tüketici harcamalarında gerçek gelir kaybının bir sonucu olarak azalma ile seyretmiştir. Sonrasında ‘katma değerli’ et üzerinde ve özellikle de daha yüksek fiyatlı organik etiketli ürünler üzerinde daha fazla talepte azalma etkisi görülmüştür. Talepteki bu dalgalanmalara ek olarak, her bir Covid-19 dalgası, işgücü üzerinde baskı oluşturmuştur.

Eşi görülmemiş dalgalanmalar

Stok yoğunluğu arttıkça, daha düşük bir büyüme oranı ve artan ölüm oranıyla birlikte yem verimliliğinin düşmesi beklenir.

Talepteki bu benzeri görülmemiş dalgalanmalar, çiftlik düzeyinde sürü planlaması üzerinde benzersiz baskılar oluşturmuştur. Beyaz et stok miktarındaki değişiklikler, değişken talebi karşılamak için kullanılan bir önlem olmuştur. İşleme tesislerinin geçici kapanmasının öngörülemeyen baskısı ile, sürülerin başlangıçta planlanandan daha uzun süre tutulması nedeniyle stok yoğunluğu istemeden de olsa artmıştır. Tersine, azalan toplam taleple birlikte, entegrasyonlar, azalan talebi karşılamak için seçilen çiftliklerde civciv üretim stok miktarını azaltmıştır.

Stok yoğunluğu sürü performansını etkilemektedir. Ancak normalde kabul edilen yoğunluklarda bile, kanatlıların 28 günlük yaştan sonra gerçekten özgür bir şekilde yeme erişimi olması pek mümkün değildir. Çünkü yemlik alanı için özellikle karanlık dönemlerle ilişkili olarak artan bir mücadele vardır. Bu nedenle, stok yoğunluğunu artırdıkça, daha düşük bir büyüme oranı ve artan ölüm oranıyla birlikte yem verimliliğinin düşmesi beklenir.

Azaltılmış sürü yoğunluğu ile gelişen sürü performansı görülür. Broyler entegrasyonları, civciv stoklama yoğunluğunun sürü performansı üzerindeki bu tür etkilerini kabul ederken, sürülerin bireysel ölçümlerinden ziyade, yoğunluğun genel çiftlik verimliliği ve işleme tesisine gönderilen et tedariki üzerindeki etkisiyle daha da fazla ilgilenmektedirler.

Tablo 1 – Kümesteki civciv miktarının pazara yansıması üzerine tahmini etkileri

Kümesteki civciv miktarı kullanılan ekipmanda değişiklik olmadan arttıkça pazara çıkış günleri artmış ve 2 kg ‘lık bir civciv için artan yoğunluk, pazar ağırlığını 9 güne kadar geciktirmiştir.

Yem kısıtlamaları

Düşük stok yoğunluğunda daha hızlı büyüme oranı, daha kısa bir üretim döngüsü ve dolayısıyla aynı broyler kümesinde yılda daha fazla sürü anlamına gelmektedir.

2005 yılından beri, piliçlerin büyüme hızı çarpıcı bir şekilde artmıştır. Dolayısıyla artan stok yoğunluğu ile bağlantılı yem kısıtlamasının etkisi daha da keskin hale gelmiştir. Buna karşılık yoğunluğun azalması daha büyük bireysel sürü performansına izin vermektedir. Stok yoğunluğunun 2022 yılında yetiştirilen broyler sürüleri üzerindeki etkisine ilişkin tahminleri aşağıdaki tabloda 2005 yılı ile karşılaştırmalı olarak görebilirsiniz.

Tablo 1 – 2,5 kg Canlı Ağırlığa kadar kümesteki civciv miktarının etlik piliç performansına etkisi

* genetik potansiyel, ** çiftlik standartları

Bireysel sürü ölçüm tahminleri Tablo 2’de gösterilmektedir . Broyler kümesleri, 40 kg/m² standart stoklama yoğunluğunda 40.000 kanatlıyı barındıracak şekilde donatılmıştır. 

Bu tahminde kullanılan standart (40.000 kanatlı/kümes) halihazırda bazı küçük doğal derecelerde kasıtsız yem kısıtlaması içermektedir. Stok yoğunluğu arttıkça, 2.5 kg canlı ağırlığa ulaşana kadar geçen süre, en serbest yoğunluk olan 25 kg/m2’de 36.5 günden 50 kg/m2’de 43 güne kadar ertelenmektedir. Aynı stok yoğunluğu aralığında ölüm oranı % 4 artar ve yem verimliliği 30 puana kadar düşer. Düşük stok yoğunluğunda daha hızlı büyüme oranı, daha kısa bir üretim döngüsü ve dolayısıyla aynı broyler kümesinde yılda daha fazla sürü anlamına gelir. En düşük ve en yüksek stoklama yoğunluğunda yılda tam olarak bir sürü daha fazla olacağı tahmin edilmektedir.

Tablo 3 – Stok yoğunluğunun yıllık gelir/yem maliyeti üzerindeki etkileri (Yem 400 $/ton, Canlı kanatlı eti 2 $/kg)

* çiftlik standartları

Ekonomi

Basitçe bireysel sürü verilerine dayanarak, daha serbest bir civciv stoklama yoğunluğunun kullanılmasının belirgin bir avantajı olduğu görülmektedir. Sonuç olarak, azalan talep senaryolarında, büyüme oranı, sağlık ve yem verimliliğindeki ilişkili iyileşme göz önüne alındığında, en iyi seçenek civciv yoğunluğunu azaltmaktır. Bununla birlikte, bu yaklaşımın eşit derecede belirgin bir ekonomik dezavantajı, tüm diğer arızi üretim maliyetleri ve konut amortismanı vb. gibi civciv başına (çiftlik başına) artan maliyettir.

Tablo 3 , yem ortalamaları 400 $/ton ve canlı kanatlı geliri 2 $/kg olduğunda, yıllık kanatlı geliri daha az yem maliyeti demektir. Bu hesaplamalar, azalan büyüme oranı, daha düşük yem verimliliği, artan ölüm oranı ve artan döngü uzunluğu ile bile, artan stok yoğunluğunun bir sonucu olarak yıllık bazda gelirin arttığını göstermektedir. Açıkçası, bu ekonomik tahmin hem yem maliyetinden hem de canlı civciv fiyatından etkilenecektir. Tablo 4 , yem fiyatı 400 $/ton olarak sabitlenmiş olarak 1-3 $/kg arasında değişen bir canlı civciv fiyatı kullanılarak aynı hesaplamaları göstermektedir. Tablo 5 , yem fiyatının 2 $/kg sabit canlı kanatlı fiyatı ile 300-500 $/ton arasında değiştiği durumlarda stok yoğunluğunun etkisini göstermektedir.

Tablo 4 – Canlı civciv fiyatının yıllık gelir/yem maliyeti üzerindeki etkisi (yem maliyeti 400 $/ton, 40 kg/m²)

* çiftlik standartları

Tablo 4’te gösterilen hesaplamalar , canlı kanatlı fiyatları arttıkça, bireysel sürü ölçütleri bu yaklaşımı desteklese de, stok yoğunluğunun azaltılmasının bir sonucu olarak gelirden daha az yem maliyetinin büyük ölçüde azaldığını göstermektedir. Ancak, canlı kanatlı fiyatı 2 $/kg’ın altına düştüğünde, yıllık gelir üzerinde çok daha az etki olacaktır.

Tablo 5 – Yem maliyetinin yıllık gelir/yem maliyeti üzerindeki etkisi (canlı kanat fiyatı 2 $/kg, 40 kg/m²)

* çiftlik standartları

Genetik potansiyele daha yakın

Tahminlerin doğasında bulunan bir şekilde doğrusal değişikliklerin ( Tablo 2-5 ) çiftlikte, özellikle yüksek stok yoğunluğunun en yüksek olduğu durumlarda, belki de nadiren elde edildiği fark edilmiştir. Stok yoğunluğunun azaltılması her zaman çiftlik yöneticilerinin istediği durumdur. Azalan civciv varlığında, idealize edilmiş genetik potansiyele daha yakın bir performans beklenir. Örneğin, altlık kalitesinin korunması ve hava hareketinin daha kolay karşılandığı durumlarda yönetim çok daha kolay hale gelir.

Steve Leeson, “Civcivler yönünden değerlendirdiğimizde, en büyük güçlük, normal stok yoğunluğundan daha yüksek civciv varlığında yem alımını sürdürmektir.”

Daha yüksek stok yoğunluğunun tahmin edilen ekonomik avantajları, kanatlı performansının düşmesine ve ölüm oranının artmasına neden olur, ancak genel kanatlı yönetimi/refahına ve çevresel kontrolün sürdürülmesine yönelik daha büyük zorlukları hesaba katmaz. Sıcak/nemli mevsim koşullarında, stok yoğunluğunun artırılmasının çiftlik yöneticisine çoğu zaman çok zorlayıcı koşullar getirdiği kabul edilmektedir.

Bu hesaplamaların temel amacı, sürü ve yıllık çiftlik verileri olarak ifade edildiğinde, stok yoğunluğunun farklı ekonomik sonuçlarını vurgulamaktır. Civciv yoğunluğunu azaltmak, piliç eti talebinin azaldığı ve sürü ve çiftlik ekonomisinin bir şekilde öngörülebilir olduğu durumlarda bariz bir seçenektir.

Artan stok yoğunluğu nedeniyle çiftlik ekonomisinin her zaman iyileştirildiği görülmektedir, ancak bu sürüleri yönetmedeki doğal zorlukların bu tür kararları hafifletebileceği de kabul edilmektedir. Civcivler yönünden değerlendirdiğimizde, en büyük güçlük, normal stok yoğunluğundan daha yüksek civciv varlığında yem alımını sürdürmektir. 

Kaynak: Poultry World

Keyifli okumalar dileriz

Broyler verimini etkileyen topallık (lameness) ve yürüyüş bozukluklarına neden olan Kinky Back (Spondylolisthesis) sendromu ile ilgili makaleleri gözden geçirmek isterseniz,

• Kinky Back Sendromu (Spondylolisthesis)
• Topallık (lameness) – İleri tarihte yayınlanacaktır.