Broyler Damızlıklarda Horoz Yetiştirmede Spin Feeder Yemleme

Ümit Sarıkaya – Veteriner Hekim

Broyler damızlık sürülerinde (PS) dişilerin performansı ne kadar önemli ise horozların performansı da bir o kadar önemlidir. Keza dişiler yumurta verir, horozlar ise bunları dölleyip bu yumurtalardan ticari civciv alınmasını sağlar. Damızlıkta yumurta tek başına bir hiçtir, sonuç hep hedef civciv sayısıdır. Horozların bakımı, sevk ve idaresi dişilere göre her zaman daha komplikedir ve daha çok özen gerektirir. Özellikle damızlık horozların Spin Feeder yemlik tipi yemlenmesi ile ilgili tecrübe ettiğim konuları sizlerle paylaşmaya çalışacağım.

“Dişiler yumurta verir, horozlar ise bunları dölleyip bu yumurtalardan ticari civciv alınmasını sağlar.”

Horozlarda karşılama ve yetiştirme, şartlar el verdiğince dişilerden ayrı kümeslerde veya bölmelerde yapılmalı, kesinlikle dişilerle karıştırılmamalıdır. Zira horozların m² yoğunluğu, yemleme ve yemlik alanları vb. şartları dişilerden hep farklıdır.

Horozlarda mümkün olduğunca ilk 5-6.gün için m²’ye 35-40 adet civciv olacak şekilde padoklar yapılmalı ve her padokta 500-1.000 adet civciv olacak şekilde ayarlanmalıdır. Bu padoklarda ısıtma ekipmanları uygun yerleştirilmeli, aydınlatma iyi olmalıdır. Başlangıçta 35-50 civcive 1 adet civciv yemliği, 50-70 adet civcive 1 adet civciv suluğu konulmalıdır. Horozun konulduğu yer alanının en az %55-60’ına civciv yem kağıdı serilmeli, bu civciv yem kağıtları en az 72 saat kullanılmalı, 4.gün kaldırılmalıdır. Civciv sulukları ise 3.gün sonunda başlamak üzere kademeli olarak önce yarıya indirilmeli, 4.gün sonunda tamamen kaldırılmalıdır.

Horozlarda ilk hafta serbest yemleme (ad-libitum yemleme) yapılır. 7.gün sonunda hedef canlı ağırlık kontrolü yapılır. Genellikle horozlara ilk 1-2 hafta, dişi yemlerinden ayrı enerji düzeyi yüksek yem (damızlık başlangıç yemi yerine broyler başlangıç yemi parametrelerinde yem) vermek daha uygun olabilir. 6.gün itibariyle padoklar genişletilir, burada padoklar m²’ye 20 civciv olacak şekilde genişletilip, 25 civcive 1 civciv yemliği olacak şekilde civciv yemliği sayısı artırılmalıdır. 7.gün sonunda horozlar istenilen hedef canlı ağırlıkta veya üzerinde ise sınırlı-günlük yemlemeye geçilmeli, verilecek yem miktarı hesaplanıp bu yem sabah yemliklere eşit olarak dökülüp verilmelidir. Şayet 7.gün horozlar hedef canlı ağırlığa ulaşmamışsa 14.güne kadar serbest yemleme ile devam edilmeli, 2-3 günde 1 ara tartımlar yapılarak hedefe ulaşıldığında sınırlı-günlük yemlemeye geçilmelidir. Bazı yetiştiriciler horozların ilk 2 hafta hedef canlı ağırlığı yakalayamadığını, 3.haftada ancak yakaladığını belirtirler. Burada mutlaka sürü uniformitesinde veya yem parametrelerinde bir sorun olabileceği unutulmamalıdır.

Horozlarda spin feeder yemlemeye geçmeye çok acele edilmemelidir. Öncelikli hedef ilk 2 hafta istenilen canlı ağırlık ve yapıya ulaşmalarının sağlanmasıdır. 14.gün sonunda hedef canlı ağırlık yakalanmışsa artık yavaş yavaş, bir program dahilinde tam olarak spin feeder yemlemeye geçiş yapılmalıdır. Burada bu geçiş 6 günlük program dahilinde aşağıdaki gibi yapılabilir;

    15.gün- günlük yemin %70’i civciv yemliklerine, %30’u elle saçarak… (civciv yemlik sayısı aynı)

    16.gün- günlük yemin %50’si civciv yemliklerine, %50 ‘si elle saçarak…(civciv yemlik sayısı %30 azaltılır). Bu arada spin feeder yemlikler boşta çalıştırılır…

     17.gün- günlük yemin %70’i civciv yemliklerine, %30’u spin feeder…(civciv yemlik sayısı 16.gün gibi)

     18.gün- günlük yemin %50’si civciv yemliklerine, %50’si spin feeder…(civciv yemlik sayısı 17.gün sayısından %20 azaltılır)

     19.gün- günlük yemin %30’u civciv yemliklerine, %70’i spin feeder…(civciv yemlik sayısı 18.gün sayısından %20 azaltılır)

     20.gün- günlük yemin tamamı spin feeder…(civciv yemlikleri yemlemeden önce kaldırılır).

Bu geçiş durumu 1-2 gün uzatılarak da yapılabilir. Tüm bu günlerde horozlarda yemleme sonrası kursak kontrolü yapılıp, uniform yemlemenin olup olmadığı değerlendirilmelidir. Bölme başı her gün en az 100 horoz rastgele kursak skorlaması yapılarak, geçişin doğruluğu sınanmalıdır. Daha sonraki günlerde de mevcut bölmedeki horoz sayısı dikkate alınarak yemin saçılacağı alanın hesabı yapılıp, doğruluğu yemleme esnasında gözlemlenerek kontrol edilmelidir. Horozlar dişilerden farklı olarak biraz serbest, aşırı sıkıştırılmadan yem yemeyi sever. Burada yem saçılma aralıkları haftalık olarak ayarlanmalı, makineler hangi hızda çalıştırılmalı ve yem ne kadar uzağa atılmalı, bunların takibi ve hesabı çok iyi yapılıp gözlenmelidir.

Horozlarda sınıflandırma (boylama) 7.gün sonunda yapılabilirse çok daha iyi olur. Bu yapılacak erken sınıflandırma ile mevcutta özellikle en küçük grupların ve en ağır grupların kontrolü ve normale yaklaştırılması açısından önemlidir. Böylelikle canlı ağırlık ve iskelet yapısı problemlerinden dolayı horoz kayıpları en aza inecektir ve çok iyi canlı ağırlık kontrolü dolayısıyla uniformite sağlanacaktır.

3-4.haftalarda m²’ye 12 adet olacak şekilde bölmeler ayarlanmalı veya buna uygun olarak horozlar mevcut bölmelere yerleştirilmelidir.

Horozlarda 5.haftada yapılacak sınıflandırmadan sonra, mutlaka AÇ-TOK yemlemeye geçilmesi önemlidir. Zira m²’deki horoz sayısı bu haftadan itibaren 9 adet olacağı için, makine başına düşecek sayının düşük olması sebebiyle, günlük yemlemede spin feeder makine başına düşen yem az olacak, bu da hem yemleme süresinin hem de yem tüketim süresinin kısa olması, dolayısıyla horozların yem tüketimlerinin uniform olmamasına sebep olup sürü uniformitesinin de bozulmasını kolaylaştıracaktır.

Bu sebeple Tablo-1’deki gibi 5.haftadan başlayarak 6-1 (günlük yem*7/6 hesabından 6 gün yem ver, 1 gün aç bırak), 5-2 gibi (günlük yem*7/5 hesabından 3 gün yem ver, 1 gün aç bırak, 2 gün yem ver, 1 gün aç bırak) yemleme modelleri uygulanır. Özellikle 5-2 yemlemede haftalık yemi 7 günde değil de 5 günde vereceğimiz için spin feeder makineye düşen yem artacak, yemleme süresi ve yem tüketimlerinin uniform olması sağlanacaktır.

TABLO-1: Horoz Yemleme Geçişleri

Örneğin; 10.hafta yaşta bir horoz bölmesinde 2.200 adet horoz olsun ve haftalık yiyeceği yem 70 gr/adet olsun. Şayet günlük yemleme yapmış olsaydık bu bölmedeki horozların yiyeceği yem 2.200*0,070=157 kg olacak, bu yemin makineden saçılma süresi 3 dakika sürecek, horozların tüketimi ise 15-20 dakika olacak, hangi horozlar daha uyanık daha atik veya açsa onlar mutlaka fazla yem tüketeceklerdi. Ancak 5-2 yemleme yaparsak 70 gr değil, 70*7/5=98 gr*2.200=216 kg olacak, bunun da makineden saçılma süresi 4-4,5 dakika sürecek, aç günlerinden dolayı horozlar yeme daha uniform istekte olacak, hem bol yem olması hem de hepsinin yeme istekleri dolayısıyla çok daha uniform bir yemleme sağlanacak ve sürü uniformitesi daha iyi korunacaktır. Bu yemleme modellerinin, yemleme sonrası yapılacak kursak skorlamaları ile başarılı olup olmadığı kontrol edilmelidir.

Horozların yaşı ilerledikçe 5-2 yemlemede eğer günlük yem miktarı horoz başına 115 gr civarına yükseldiğinde 6-1 yemlemeye, 6-1 yemlemede de yine günlük horoz başına yem miktarı 120 gr civarına yükseldiğinde ise horozun kursağı çok aşırı genişlememesi veya kursak aşırı yemle dolup kayıplara sebep olmaması için günlük yemlemeye geçilmelidir. Bu geçişlerin kararı yine kursak kontrolleri ile desteklenmelidir. Tablo-1’de bu geçişler günlük yem miktarları dikkate alınarak hazırlanmıştır.

Spin feeder yemlemeye geçişin ilk 3-4 gününde ışık lüxleri 5 lüxün altında olan kümeslerde, sabah yemleme esnasında ışık artırılarak horozların yemi daha iyi görmesi için önemlidir (10 lüx ve üzerinde ise zaten görecektir). Horozlar yemlemeye alışınca bu uygulama yapılmamalıdır. Özellikle sabah spin feeder makineler çalışmaya başlatıldığında, yem saçma başladığında horozlar çok aşırı yem yemeye tepki göstereceğinden dolayı, makinelere doğru koşma, uçma gibi agresif hareketler yapacaklar, bu esnada suluklara veya birbirlerine de çarparak zarar göreceklerdir. Bu zararları azaltmak adına, makineleri çalıştırmadan önce ışıklar kapatılmalı, makinelerdeki yemin yaklaşık 1/3’ü dağıtılıncaya kadar kümes karanlık tutulmalı, sonra ışıklar açılmalıdır. Böylece horozların ilk yeme tepkisi daha yumuşak olacak dolayısıyla travmatik nedenler ortadan kaldırılmış olacaktır. Bu uygulamada en tabi olanı önce ışıklar açılır, horozlar 15-20 dakika su içip kursakları yumuşar, sonra ışıklar kapatılıp yem saçılır ve sonrasında tekrar ışıklar açılır. Bu uygulamalara ne kadar erken yaşta başlanırsa o kadar iyi motivasyon ve alışkanlık sağlanacaktır. Bazı işletmelerde yemleme sırasında ışık lüxlerinin artırılıp kümeslerin daha çok aydınlatıldığı söylenmektedir, ancak bu uygulamada horozların yemleme ve yem tüketimleri esnasında bu ışık şiddetini algılamalı dolayısıyla uygun olmayacağını, agresiflik ve kanibalizm gibi sorunlara yol açabileceğini düşünmekteyim. Baştan nasıl alıştırırsak öyle gideceği için en uygun olanı yapmak daha sağlıklı olacaktır.

Keyifli okumalar dileriz

Yem Hammadde ve Kanatlı Üretim Maliyetlerini gözden geçirmek isterseniz,

• Yem Hammadde Maliyetleri
• Üretim Maliyetleri